Letras Galegas.

A autora homenaxeada este ano o 17 de Maio no Día das Letras Galegas é María Victoria Moreno Márquez, unha muller dunha riqueza lingüística inusual: naceu na provincia de Cáceres, medrou lingüisticamente en varias localidades segovianas, cursou o bacharelato en Barcelona –onde aprendeu o catalán- e logo estudou Filoloxía Románica en Madrid, da man de D. Dámaso Alonso ou D. Rafael Lapesa. Xa casada, cun compañeiro de carreira –cego desde os tres anos- ao que axudara con algunhas materias, veu dar a Pontevedra en 1963, onde el foi destinado como profesor e axiña director do colexio da ONCE.

É o primeiro contacto de María Victoria con Galicia. Alí dá clase no Valle-Inclán (de Francés, de Latín…) e prepara oposicións, ademais de levar a súa casa. Cando aproba as oposicións a profesora adxunta de Lingua e Literatura Españolas escolle Lugo como destino, por ser o máis próximo que había a Pontevedra. Conducindo o seu propio coche, con 24 anos, traballa en Lugo pola semana e marcha a Pontevedra as fins de semana. Era o ano 1965.

E Lugo será unha “páxina indeleble”, como ela di, na súa vida. Alí toma contacto coa xente, coa paisaxe, coa realidade e coa fala de Galicia; e toma partido pola súa lingua, que daquela non se estudaba, por suposto, e só falaban os pobres: “Se estou coa xente que amasa o meu pan e mais colle no mar os peixes da miña mesa, tamén quero falar con eles, falar a súa fala”.

En galego iniciará a súa carreira literaria pública: en 1973 edítase Mar adiante e logo verán a luz moitos contos (xénero máis facilmente compaxinable cunha vida chea doutros atafegos: “deixei de escribir por pasar o ferro, deixei de escribir por cociñar”, di ela mesma) e grandes novelas que constitúen fitos importantísimos da nosa literatura infantil e xuvenil como o seu querido Leonardo e os fontaneiros (1986, 3º Premio O Barco de Vapor) ou a intemporal Anagnórise (1988), que mereceu ser incluída na lista de honra do IBBY en 1990.

Gañou outros recoñecementos por varios contos e novelas: da Agrupación Cultural  “O Facho” en 1972 e en 1975 por “Crarisca” e “O cataventos”, respectivamente; pola novela do ano 1999 Guedellas de seda e liño, White Raven do Centro Internacional de Lectura de Munich no 2002. Xa antes, e aínda en castelán, fora finalista do premio de novela “Café Gijón” en 1969 por Alcores de Donalvar, actualmente traducida ao galego por Xavier Senín como Onde o aire non era brisa e publicada postumamente en 2009.

Tamén é autora de valiosísimos estudos filolóxicos e literarios como, por exemplo, os manuais de literatura para o bacharelato sobre literatura galega (a do século XX, un eido ermo daquela), ou os ensaios sobre a poesía de Lorca. Fixo, ademais, traducións e dirixiu a colección “Árbore” da editorial Galaxia.

María Victoria Moreno cultivou maxistralmente a literatura en galego e defendeu e ensinou esa lingua nuns tempos en que iso non era fácil: chegou mesmo a verse privada do pasaporte por impartir cursos de galego. Igual que rexentou –experiencia efémera-  canda outros compañeiros unha librería (“Xuntanza”) na que se podían ler (vender vendíanse poucos, de aí o fracaso) determinados libros non accesibles habitualmente.

Pero o que máis lle gustaba era transmitir nas súas clases o amor polas palabras  e pola literatura que ela mesma sentía, “unha paixón”. Sempre dixo que, de ter que elixir, escollería ser profesora e non escritora. E desde logo que conseguiu desempeñar ben o seu traballo. Fíxoo en varios institutos despois d´”o Valle” e o Masculino de Lugo: de novo en Pontevedra, en Vilalonga e tamén no Torrente Ballester, onde se prexubilou no ano 2002, cun discurso pentalingüe: en latín, francés, castelán, catalán e galego. Nos seus corenta anos de docencia deixou unha fonda pegada en moitas xeracións de estudantes aos que acompañaba na súa vida e aos que animaba para que escribisen; e fíxoo sobre todo nunha vila, a de Pontevedra, na que moitos falan galego grazas a ela e moitos leron o seu admirado Quixote grazas a ela.

Quebrantada na súa saúde deixounos unha última e esperanzada lección de vida no seu Diario da luz e a sombra, publicado en 2004. Nel escribe que lle gustaría deixar “un ronsel de amor, un bo exemplo e un libro que descubra algo a quen o lea”. Desde logo que o conseguiu.

María Victoria Moreno (1939-2005). Muller de corazón forte, sensible onde as haxa, comprometida activamente coa causa da lingua galega, extraordinaria dominadora de rexistros e comunicadora engaiolante, adiantada en tantas cousas, profesora incomparable, pioneira da literatura infantil e xuvenil galega… Con xustiza honrámola este 17 de Maio. É a cuarta muller homenaxeada desde que se instituíu a festa en 1963.